Çeşme'nin Tarihçesi
İlk cagda CYSSUS adiyla bilinen Cesme, Anadolu'nun bati kiyisinda M.1000 yillarinda tahmin edilen 12 iyonya kentinden biri olan Erythrai (ERiTRE)'nin Ildir iskelesiydi. Bu nedenle Cesme'nin tarihi ile bir arada ele alinmasi gerekir. Bugun arkeolojik ve turistik yonden buyuk onem tasiyan ERiTRAi ,M.O 7. ve 8. Yuzyillarda buyuk bir iktisadi guce sahip olmustur.Bu donemde kent,Dogu Akdeniz ve ozellikle Kibris ile ticari iliskilerde bulunuyor ve (CHIOS) -SAKIZ adasi ile birlikte esir ve arap ticaretini elinde tutuyordu.
M.O 2.yuzyilda kent , Bergama kralligina ,daha sonra da Roma imparatorluguna baglanmistir. Romalilar zamaninda Cesme yoresi CYSSUS adini almistir.Roma imparatorlugu ikiye bolununce Bizans topraklarinda kalan ERiTRAi, onemini kaybetmis, ozellikle Put'a ve cok Tanrili dinlere karsi olan inancin guclendigi donemde,kentteki antik yapilarin cogu yikilip yakilmistir. Ortacagda Bizans imparatorlugu'na bagli olan ERiTRAi ve Cesme Yoresi ilk olarak CAKA BEY zamaninda Turklerin eline gecmistir. M.S. 1081 de Birinci Kilicaslanin kayinbabasi CAKA BEY tarafindan Selcuklular devrinde KLOZEMENE Yarimadasi ele gecirilmistir. Osmanlilar zamaninda Yildirim Beyazit tarafindan yeniden Osmanli imparatorlugu'na baglanan kent 1402 Ankara Savasindan sonra Timur tarafindan tekrar Aydinogullarina baglanmis,1422 yilinda yeniden Osmanlilara gecmistir. Birinci Dunya Savasindan sonra yurdumuzun paylasilmasiyla Cesme Yunanlilar tarafindan isgal edilmis,fakat Kurtulus Savasi'nda,Fahrettin Altay Pasa birlikleri tarafindan,16 Eylul 1922'de dusman isgalinden kurtarilmistir. ilcenin adindan da anlasilacagi gibi bircok tarihi cesmeyi bunyesinde barindirmaktadir.
CESME TARiHiNDE UNLU KiSiLER
CAKA BEY : ........... 1071 yilinda Anandolu`yu yurt haline getirme girisimlerine baslayan Turkmen Beylerinden olan CAKA BEY . Bati Anadolu`nun fethi sirasinda 1078-1081 yillari arasinda, Bizans Komutanlarindan Kabalika Alexandros ile yaptigi muharebede yenik dusmustur. Alexandros esir aldigi bu buyuk kumandanin zekasina ve cesaretine hayran olmus, kendisini imparator BATANCIATES`in sarayina gondermistir. Caka Bey`in saygideger ve kibar bir soydan oldugu, tavir ve hareketlerinden anlasilmaktaydi. Bu imparatorun dikkatini cekmis ve ona diger esirlerinden farkli olarak cok ozel bazi haklar tanimistir. 1081 yilinda Bizans imparatorlugu`na Aleksios 1.in gecmesi uzerine eski durumu sarsilan Caka Bey, saraydan kacarak Ege sahillerine yerlesmis ve kuvvetli bir ordu kurmustur. Caka Bey daha sonra izmir`i fethetmis ve bir muddet sonra da burada beyligini kurmustur. Sarayda bulundugu surede, ic Anadolu`nun diger Turk Beyliklerince isgal edildigini ogrenen Caka Bey, Ege adalari dahil olmak uzere, beyligini genisletmeye karar vermistir. Boylece ilk Turk donanmasini kurmustur. Donanmayi ilk ele gecirdigi sehir Foca`dir. Daha sonra sirasiyla Midilli ve Sakiz adalari ele gecirilmistir. Bu arada Bizans imparatorlugu, vakit gecirmeden donanmasini Caka Bey`in uzerine yollamis ve tarihe Turklerin yaptigi ilk deniz muharebesi olarak gecen bu savasi buyuk komutan zaferle noktalamistir. Tarihe "Koyun Adalari Deniz Savasi" olarak gecen bu savasi, ayni zamanda ilk deniz savasi taktiginin uygulandigi bir savastir. Artik Caka Bey, bazi onemli adalari, izmir`den Canakkale'ye kadar olan yerleri Bizans'in Trakya kismini ele geirecekti. Bunun uzerine buyuk bir donanma meydana getiren Caka Bey, ilk etapta Edremit`i ve Canakkale bolgesini ele gecirmis, bu suretle Bogaz bolgesine hakim olarak karsi yakaya gecmeyi ve Trakya`yi ele gecirerek istanbul`u fethetmeyi tasarlamisti. Bu tehlike karsisinda Bizans imparatoru iznik Beyi Kilic Aslan`la bir anlasma yaparak denizden ve karadan Caka Bey`in elinde bulunan Abydos`u kusatti. Damadi olan Kilic Aslan`in bu ihanetini hic beklemeyen Caka Bey, Kilic Aslan`la anlasmayi savastan daha mantikli buldu ve gorusme istegi Kilic Aslan tarafindan kabul edildi. Anlasma gerceklesti, ancak aksam, serefine verilen ziyafette asiri alkol almaya tesvik edilen Caka Bey, bir gaflet aninda Kilic Aslan tarafindan olduruldu.
CEZAYiRLi HASAN PASA ........... Hasan Pasa 1720`de Gelibolu`da dogdu. Gelibolulu tuccar Haci Muhammed Efendi`nin kolesi idi. Sonradan efendisi tarafindan azat edilen Hasan Pasa, onun verdigi bir miktar sermaye ile, yigitlerin sohretini duydugu Cezayir`e gitmek icin yola cikmis, ancak yolda gemileri yabanci bir gemiye rampa edince Hasan Pasa, cok genc olmasina ragmen dusman gemisine sicrayip buyuk bir cesaretle cenge katilmisti. Geminin murettebatindan on bes kadarini tek basina oldurdukten sonra, digerlerini geminin ambar ve kamarasina kapatarak gemiyi ele gecirmisti. Hasan Pasa`nin bu cesareti o zamanin Cezayir dayisi tarafindan pek takdir edildiginden, gemi kendisine verilerek Dayilar arasina katilmistir. Kisa zamanda sohrete ulasarak Tlemsen Beyi olan Hasan Pasa, Cezayir`deki dayilarin hasetligine maruz kalip, hayati tehlikeye dustugunden ispanya`ya gecmistir. Oradan da istanbul`a gecmistir. Hasan Pasa, Cezayir`e gitmeden once yeniceri ocagina yazilmis ve Belgrad seferinde buyuk basarilar gostermistir. Kendisi denizciligi ile meshur oldugundan kaptanlar sinifina alinarak, bir de gemi verilmistir. 1770`de
MR- iMRANLIK payesi verilerek kaptan olmus ve Limni adasini Hiristiyanlardan alip "GAZi" unvanini almistir. Ayni sene icinde vezir olan Hasan Pasa, Kaptan-i Derya tayin olmustur. Daha sonra bogaz muhafizi, sonrada Anadolu eyaleti ve Rusuk Seraskeri oldu. 1786`da Sadaret kaymakami olan Hasan Pasa, iki sene sonra Kaptan-i Deryaliktan azledildi. Hasan Pasa Kaptan-i Derya oldugu senelerde 1768 Turk-Rus harbi bas gostermisti. Ruslarin Akdeniz'e gonderdikleri Baltik donanmasi once Osmanli donanmasiyla carpismis, ama bu carpismada kesin sonuc alinamamisti. Ege kiyilarina yakin KOYUN Adalari civarinda yapilan ikinci bir savasta asil muharebe Hasan Pasa`nin kalyonu ile Rus Amirali Sipiridov`un gemisi arasinda olmustur. Hasan Pasa ile otuz kadar yigit Rus gemisine gecmistir. Dusman gemisinde yapilan kahramanca carpisma esnasinda yaralanan Hasan Pasa, tekrar kendi gemisine gemistir. Bu beklenmeyen baskin ile saskina donen Moskoflar telasa kapilarak kendi cephaneliklerini ateslemisler, ates Turk gemisine de sicrayinca her iki gemi de yanmaya baslamisti. Turk yigitleri de kiyidan gonderilen bir kayikla kurtarilmislardi. Hasan Pasa`ya gosterdigi kahramanlik sebebiyle kendisine Kaptanlik ve Beylerbeyligi verilmistir. Hasan Pasa`nin ikinci Kaptan-i Deryaligi 15 yil surdu. Bu sure icinde pek buyuk hizmetlerde bulunan Hasan Pasa, Suriye ve Irak`ta bas gosteren Tahir merc isyanini bastirmis, daha sonra 1787 Rus-Avusturya harbinde Yilan Adasi savasina katilip, Rus donanmasini maglup etmistir. Ertesi yil ismail onunde de Ruslari hezimete ugratarak basari kazanmis, bu basarisi uzerine Sadrazamlik payesi verilmistir. Hasan Pasa`nin bu grevi 3 ay surmustur; 1790 senesinde vefat etmistir. Hasan Pasa, yuruttugu devlet hizmetleri yaninda bircok hayir eserleri de birakmistir. istanbul tersanesinde bir kisla yaptiran Hasan Pasa, Midilli`ye cesmeler yaptirdi. Bakla`da yine cesme, Vizne`de cami, hamam ve cesme, Midilli`de Pasa kosku ve buyuk mermer havuz ve Limni, Sakiz, istankoy adalarinda cesmeler yaptirdi. Hasan Pasa`nin en buyuk ozelligi, kendisine alistirdigi bir aslani daima yaninda gezdirmesiydi.
GELENEK VE GRENEKLER
NiSAN BALIGI :........... Nisan yapacak olan oglan evi tarafindan buyuk bir balik avlanir.Bu balik iri bir cipura, sinarit veya levrek olabilir.Balik oglan evi tarafindan suslenir,baligin ustne parlak kartlarla kiz ve oglanin isimlerinin bas harfleri cesitli motiflerle islenir.Suslenen balik bir tepsiye konur torenle kiz evine gonderilir.Kiz evi de bunu pisirir ve bir parcasini oglan evine gonderir.
SEKER :........... Nisanlanan kiz evi tarafindan yapilir.Un kurabiyesine benzeyen,fakat cok zahmetli olan ve pahaliya mal olan seker isi, nisanda ve nisandan sonra, once oglan evine,sonra tebrige gelen misafirlere ikram edilir. seker evinin guzel olmasi kiz evinin ovunc kaynagidir.
TESTi KIRMA : .......... Eskiden dugunlerde,sunnetlerde oynayan kisinin serefine yere vurularak testi kirilirdi.Cesme'de ozel olarak testi satan dukkanlar mevcuttu.Bir kisi oynarken kirilan testinin fazlaligi,o kisinin itibarini ve oyun gucun gosterirdi.
BAZiNA :........... Yaz gunleri tutun kirimlarindan sonra aileler tarafindan duzenlenen yemek solenidir.Davetliler bu davete tahta kasiklarini alarak giderler.Hamur isi,bamya,kiyma ile yapilan bu ozel yemek yendikten sonra,baska bir Bazina gunu icin tarih tespit edilir.
